مجهول بدون معلوم
در زبان عرب چند فعل مجهول وجود دارد که یا معلوم آن استعمال نشده است مثل اغمى علیه بیهوش شد و یا اصل معناى معلوم در آن حفظ نشده است مثل اولع به به او علاقه زیاد پیدا کرد یا به آن چیز یا کار حریص شد یا حریص بود حم تبدار شد غشى علیه غش کرد جن دیوانه شد ا ترى آیا گمان مىکنى عنى به باو اهتمام ورزید و...
پرسش و تمرین
1 - اصطلاحات زیر را معنى کنید فعل لازم فعل متعدى متعدى بنفسه متعدى بحرف جر جار و مجرور مفعول با واسطه مفعول بى واسطه .
2 - از سورههاى نصر و انشراح براى اصطلاحات فوق مثال بیاورید.
3 -فعل لازم را چگونه مجهول مىکنند و چرا .
4 - ماضى و مضارع مجهول افعال زیر را صرف کنید خرج منه دخل فیه سال عنه نظر الیه .
5 - صیغههاى زیر را از ماضى و مضارعهاى مجهول فوق معنى کنید 6. 14 13 7 4 1 امر مجهول مضارعهاى تمرین سابق 4 را صرف کنید و صیغههاى 12 9 6 3 2 از امر مجهولها را معنى کنید .
7 - ضمائر مجهول فعل لازم و کیفیت تخلف جانشین شدن اسم ظاهر از آنها را بیان کنید .
8 - بنظر شما علت آوردن فعل مجهول بجاى معلوم یعنى ذکر نکردن فاعل چه چیزها مىتواند باشد .
9 - آیا قواعدى که براى ساختن مجهول گفته شد عمومى است یا مختص به ثلاثى مجرد به چه دلیل .
10 - کیفیت ضمائر معلوم و مجهول عمومى است یا خصوصى چرا
تتمه
انکه در خلال فصلهاى اخیر روشن شد فعل مجهول چه مجهول متعدى بنفسه و چه مجهول متعدى بحرف جر فقط به یک صورت صرف مىشود و 14 صیغه دارد و همین طور است فعل معلوم لازم لکن فعل معلوم متعدى چه متعدى بنفسه و چه متعدى به حرف جر براى هر صیغه آن در رابطه با مفعول 14 صیغه متصور است که از ضرب 196 14.14 صورت بدست مىآید هر چند تمام این صور مورد استفاده قرار نمىگیرد دو جدول زیر صور آنرا در حالتى که مفعول ضمیر متصل باشد نشان مىدهد
مجهول فعل لازم
دانستیم که در فعل مجهول باید مفعول را بعنوان نائب فاعل بعد از فعل قرار داد از اینرو فعلى را که بخواهیم مجهول کنیم باید متعدى یعنى داراى مفعول باشد مانند ضرب که فعل علاوه بر فاعل به مفعول به نیز احتیاج دارد مىگوییم ضرب زید بکرا و در مجهول آن مىگوییم ضرب بکر .
و اما فعل لازم مانند ذهب را که مفعول ندارد نمىتوان مجهول کرد مگر اینکه آنرا بوسیله حرف جر متعدى نماییم .
متعدى کردن فعل لازم با حرف جر چنین است که حرف جرى بر سر اسم درآورده بعد از فعل قرار دهیم مانند ذهب زید زید رفت ذهب زید ببکر زید بکر را برد ذهب ببکر بکر برده شد .
صرف ماضى مجهول متعدى به حرف جر از این قرار است فعل به فعل بهما فعل بهم فعل بها فعل بهما فعل بهن فعل بک فعل بکما فعل بکم فعل بک فعل بکما فعل بکن فعل بى فعل بنا .
و صرف مضارع آن از این قرار است یفعل به یفعل بهما یفعل بهم...
یفعل بک یفعل بکما یفعل بکم...
یفعل بى...
و صرف امر آن از این قرار است لیفعل به لیفعل بهما لیفعل بهم...
لیفعل بک لیفعل بکما لیفعل بکم...
لیفعل بى...
ضمائر همانطور که ملاحظه شد ضمائر مجهول متعدى به حرف جر غیر از ضمائر اقسام گذشته است این ضمائر عبارتند از ه هما هم ها هما هن ک کما کم ک کما کن ى نا که بوسیله حرف جر به ترتیب نائب فاعل صیغههاى چهاردهگانه فعل قرار مىگیرند بجاى شش ضمیر اول مىتوان اسم ظاهر آورد مانند ذهب به یا ذهب برجل...
ذهب بهن یا ذهب بنساء ولى در هشت صیغه بعد فقط باید ضمیر آورده شود
امر مجهول
امر مجهول از مضارع مجهول گرفته مىشود و همانند امر معلوم هر صیغه آن از همان صیغه مضارع براى تبدیل هر کدام از صیغههاى مضارع مجهول به امر لام امر مکسور در اول آن درآورده علامت رفع را از آخر مىاندازیم مانند یعلم دانسته مىشود لیعلم باید دانسته شود تضرب زده مىشوى لتضرب باید زده شوى بنا بر این تمام صیغههاى امر مجهول با لام امر ساخته مىشود و صرف آن چنین است لیفعل لیفعلا لیفعلوا لتفعل لتفعلا لیفعلن لتفعل لتفعلا لتفعلوا لتفعلى لتفعلا لتفعلن لافعل
پرسش و تمرین
1 - بین امر معلوم و مجهول در ساختن صیغهها چه فرقى است.
2 -امر معلوم و مجهول یعلم یکتب یسال را صرف کنید.
3 -صیغههاى 12 6 9 3 14 13 7 4 1 چند امر مجهول تمرین فوق را معنى کنید.
4 -چه صیغههایى از امر مجهول ضمیر مستتر دارد و آن ضمیر یا ضمائر چیست.
5 -ضمائر بارز امر مجهول و محل هر یک را ذکر کنید
مضارع مجهول
مضارع مجهول از مضارع معلوم گرفته مىشود براى تبدیل مضارع معلوم به مجهول حرف مضارع را اگر مضموم نباشد مضموم و ما قبل آخر را اگر مفتوح نباشد مفتوح مىکنیم مانند یعلم مىداند یعلم دانسته مىشود یضرب مىزند یضرب زده مىشود ینصر یارى مىکند ینصر یارى مىشود .
بنا بر این مضارع مجهول ثلاثى مجرد نیز فقط یک وزن دارد و آن یفعل است صیغه سازى مضارع مجهول همانند معلوم و صرف آن از این قرار است یفعل یفعلان یفعلون تفعل تفعلان یفعلن تفعل تفعلان تفعلون تفعلین تفعلان تفعلن افعل نفعل
پرسش و تمرین
مضارع مجهول را تعریف کنید .
2 - مضارع مجهول ثلاثى مجرد چند وزن دارد چرا .
3 - مجهول افعال زیر چیست یاکل یقتل یعلم یامر یکتب .
4 - صیغههاى زیر را از مجهولهاى تمرین سابق بسازید 13 7 4 1 و
5 -. 14 اختلاف ضمائر در مضارع مجهول به چه مناسبت است کیفیت آنها را بیان کنید .
6 - بین مضارع معلوم و مجهول در اشتقاق چه فرقى است
ماضى مجهول
گذشت که ماضى مجهول را از ماضى معلوم مىگیریم براى تبدیل ماضى معلوم به مجهول ما قبل آخر را اگر مکسور نباشد مکسور و حروف متحرک قبل از آن را که در ثلاثى مجرد فقط فاء الفعل است مضموم مىکنیم مانند ضرب زد ضرب زده شد علم دانست علم دانسته شد .
بنا بر این ماضى مجهول ثلاثى مجرد بیش از یک وزن ندارد و آن فعل است صیغههاى ماضى مجهول را همانند ماضى معلوم مىسازیم منتهى در اینجا اختلاف صیغهها و ضمائر به خاطر اختلاف نائب فاعل است نه فاعل و در این جهت سائر افعال مجهول مانند ماضى مجهول است صرف صیغهها چنین است فعل فعلا فعلوا فعلت فعلتا فعلن فعلت فعلتما فعلتم فعلت فعلتما فعلتن فعلت فعلنا
پرسش و تمرین
ماضى مجهول را تعریف کنید.
2 -در فعل مجهول اختلاف صیغهها بخاطر اختلاف نائب فاعل است این مطلب را توضیح دهید.
3 -کیفیت ضمائر ماضى مجهول را بیان کنید.
4 -صیغههاى 1 تا 6 مجهول علم و 7 تا 12 مجهول ضرب و متکلم مجهول نصر را بسازید.
5 -مجهول اکل قتل علم و امر را صرف کنید
لیست کل یادداشت های این وبلاگ
