وزن و قواعد آن
براى اینکه حروف اصلى کلمه از حروف زائد مشخص شود سه حرف ف ع ل را بترتیب بجاى حروف اصلى بکار مىبرند مثلا مىگویند کتب بر وزن فعل و علم بر وزن فعل است و همینطور...
در ساختن وزن کلمات قواعد زیر باید رعایت شود
1 - در مقابل حروف اصلى بترتیب ف ع ل قرار مىگیرد و اگر کلمهاى بیش از سه حرف اصلى داشته باشد لام وزن تکرار مىشود بنا بر این وزن ثلاثى داراى یک لام و وزن رباعى داراى دو لام و وزن خماسى داراى سه لام خواهد بود مثلا سال بر وزن فعل درهم بر وزن فعلل سفرجل بر وزن فعللل است.
2 -اگر در کلمهاى حرف زائد بود چنانچه حرف زائد تکرار حرف اصلى باشد مثل سلم و جلبب در وزن نیز حرفى که مقابل حرف تکرار شده قرار مىگیرد تکرار مىشود مانند سلم فعل و جلبب فعلل و اگر چنین نبود خود زائد را در وزن مىآورند مانند عالم فاعل و معلوم مفعول.
3 -حرکت هر کدام از حروف وزن باید مانند حرکت همان حرفى باشد که در مقابل آن قرار مىگیرد بنا بر این علم بر وزن فعل و علیم بر وزن فعیل و علوم بر وزن فعول خواهد بود مگر اینکه حرکت بر اثر قواعد اعلال و غیره که خواهد آمدتغییر کرده باشد که در این صورت حرکت اصلى مراعات مىشود .
مثلا مىگوییم قال بر وزن فعل است زیرا در اصل قول بوده است و نیز مىگوییم یمد بر وزن یفعل است زیرا در اصل یمدد بوده است و همینطور...
4 -اگر در کلمهاى حرف مشدد که نمودار دو حرف همجنس است باشد با مراجعه به کلمات همجنس باید ببینیم آن دو حرف هر دو اصلیند یا هر دو زائد یا یکى اصلى و دیگرى زائد در صورت اول وزن را بدون حرف مشدد مىآوریم مانند مر مرور کرد که مىگوییم بر وزن فعل است و در صورت دوم همان زائد مشدد را در وزن مىآوریم مانند اجلواز بهم چسبیدن که مىگوییم بر وزن افعوال است و در صورت سوم هر گاه نتوان تشخیص داد
که حرف اول از دو حرف همجنس زائد است یا دوم هر کدام از ف ع ل وزن را که مقابل آن حرف قرار گرفته باشد مشدد مىکنیم مثلا مىگوییم سلم بر وزن فعل و احمر بر وزن افعل است و هر گاه بدانیم کدامیک از آن دو زائد است و کدام اصلى وزن را بدون حرف مشدد مىآوریم مثلا مىگوییم سید بر وزن فیعل است و على بر وزن فعیل.
5 -اگر بعضى از حروف اصلى کلمه طبق قواعد اعلال و غیره که خواهد آمد حذف شود از وزن نیز حرفى که مقابل آن است حذف مىشود مثلا مىگوییم قل بگو از قال یقول بر وزن فل و هب ببخش از وهب یهب بر وزن عل و ف وفا کن از وفى یفى بر وزن ع است.
6 -اگر در کلمهاى قلب قلب مکانى واقع شده بود یعنى ترتیب اصلى فاء و عین و لام بهم خورده بود در وزن نیز ترتیب ف ع ل بهم خواهد خورد
لیست کل یادداشت های این وبلاگ
