جامد و مشتق‏

کلمه یا جامد است یا مشتق جامد کلمه‏اى است که از کلمه دیگر گرفته نشده باشد یعنى حروف آن ابتداء از حروف الفباء گرفته شده باشدمانند حجر سنگ علم دانستن عسى امید است .

مشتق کلمه‏اى است که از کلمه دیگر گرفته شده باشدمانند احجار سنگها معلوم دانسته شده عالم دانا علم دانست .

کلمه‏اى را که مشتق از آن گرفته شده باشد جامد باشد یا مشتق اصل آن کلمه مى‏نامند .

از یک اصل کلمات چندى گرفته مى‏شود اصل و مشتقات آنرا کلمات همجنس مى‏گویند

حروف اصلى و زائد

از حروف کلمه حرفى را که در تمام کلمات همجنس آورده شود حرف اصلى و آنرا که در بعضى آورده شود نه در تمام حرف زائد مى‏نامند مثلا در کلمات علم عالم معلوم علیم اعلم و...

حروف ع ل م اصلى و بقیه زائدند

ابنیه کلمه‏

کلمه در زبان عربى داراى شش بناء است زیرا یا سه حرف اصلى دارد که به آن ثلاثى مى‏گویند و یا چهار حرف اصلى که به آن رباعى گفته مى‏شود و یا داراى پنج حرف اصلى است که آنرا خماسى نامیده‏اند هر کدام از این سه قسم یا بدون حرف زائد است که به آن مجرد مى‏گویند و یا داراى حرف زائد است که مزید فیه نامیده مى‏شود به مثالهاى زیر توجه نمایید ثلاثى مجرد علم رجل مزید اعلم رجال رباعى مجرد دحرج جعفر مزید تدحرج جعافر خماسى مجرد سفرجل مزید خندریس توجه کنید خماسى بودن مختص به اسم است و فعل یا ثلاثى است یا رباعى